چه کسی آل سعود را اداره می کند

فرارو: رهبری جدید سعودی که با حملات داعش، جنگ در یمن و نگرانی روزافزون از نفوذ ایران احاطه شده، سرگردان به نظر می رسد.

گروه های محلی داعش در عربستان تبعیض چندانی در انتخاب اهداف خود قایل نمی شوند. در ماه می، دو مسجد شیعی در استان شرقی این کشور هدف قرار گرفت و منجر به کشته شدن 26 نفر شد. در ششم آگوست، این گروه تروریستی یک مسجد سنی را در جنوب غربی این پادشاهی- نزدیک به مرز یمن- منفجر کرد و 15 نفر که اکثرا از پرسنل امنیتی سعودی بودند، جان خود را از دست دادند. این حوادث برای پادشاهی سعودی یک یادآوری بود مبنی بر اینکه داعش در عین برخورداری از گرایش های ضدشیعی، از آل سعود و هرچه به آن مربوط می شود، متنفر است.
   
این اقدامات همچنین نشان می دهد که تعقیب و دستگیری داعش در عربستان همچنان ادامه دارد. مقامات سعودی ماه گذشته اعلام کردند که 431 اعضای مظنون این گروه را دستگیر کرده اند. با وجود آنکه اکثریت قابل توجهی از 27 میلیون شهروند این پادشاهی، رهبری شاه سلمان را به آشوبی که از سال 2011 تاکنون جهان عرب را درنوردیده، ترجیح می دهند، بخش نه چندان ناچیزی از جوانان سعودی نیز از دیدگاه هایی که داعش به طور دایم از طریق رسانه های اجتماعی به خوردشان می دهد، به هیجان آمده و دریافته که تب جوانی اش اغلب از سوی جامعه عربستان محکوم نمی شود.
 
 بمباران مساجد عربستان تنها یکی از نشانه های افزایش بحران های داخلی و خارجی است که این پادشاهی با آنها روبرو است. مشهودترین پاسخ ریاض به این بحران ها، جمع آوری پیام حمایت و تاسف از سوی متحدان بود. با این حال هر اقدامی هم که در این زمینه صورت گیرد بایدمنجر به اتحاد و نه شکاف در کشور شود. دستیابی به این توازن اما زمانی به چالش تبدیل می شود که حوادث مربوط به داعش یا هر نشانه ای از تلافی جویی از سوی جمعیت شیعی عربستان نیز مطرح باشد.
 
چه کسی آل سعود را اداره می کند؟
سمت چپ: امیر محمد بن نایف ولیعهد سعودی. نفرسمت راست: محمد بن سلمان جانشین ولیعهد و وزیر دفاع. 

اما مشخص نیست که با توجه به حملات تروریستی که در خاک عربستان صورت می گیرد یا مشکلات فراوانی که با آنها روبرو است، رهبری این پادشاهی واقعا توانایی مقابله با بحران را داشته باشد. این پادشاهی حتی نمی تواند یک سفر تفریحی را به درستی برنامه ریزی کند: ظاهرا هفته گذشته شاه سلمان ناگهان متوجه می شود که از جنوب فرانسه خوشش نمی آید،حتی باوجودی که ساحل عمومی مقابل محل اقامت وی خالی از فرانسوی هایی شده بود که حمام آفتاب می گرفتند؛ او با بیش از 600 همراهی که داشت، محل اقامت خود را تغییر داده و به کاخ خود در مراکش می رود. در این حین در جبهه خانگی، دولت در دستان محمد بن نایف، ولیعهد و محمد بن سلمان، معاون ولیعد و پسر مورد علاقه شاه و مجرای ترجیحات سیاسی این پادشاهی است. 
 
رابطه میان محمدبن نایف و محمد بن سلمان باعث شکل گیری بحث هایی در حلقه های سیاست خارجی در سراسر جهان شده است. تردید چندانی وجود ندارد که سلطنت سعودی خواستار پادشاهی محمد بن سلمان در آینده است؛ تنها سوال باقی مانده این است که آیا نایف اجازه خواهد داشت که سلطنت میان این دو مرد بماند. بسیاری از ناظران سعودی در حال حاضر معتقدند که شاه سلمان بازنشستگی خود را اعلام خواهد کرد و محمد بن سلمان را به عنوان جانشین خود انتخاب خواهد کرد.
 
اما اطلاعات متناضی در مورد اینکه آیا رقابتی میان دو ولیعهد وجود دارد یا خیر نیز به چشم می خورد. برخی می گویند محمدبن نایف طرح هایی برای جانشینی خود دارد. گزارش های دیگر نیز وجود دارد که می گوید این دو رقیب می توانند به عنوان یک تیم به خوبی عمل کنند.
 
این شراکت و همکاری طی ماه های آینده به طور روزافزونی آزمایش خواهد شد. این دو مرد مسئول به پیش راندن تاسیسات دفاعی اغلب لگام گسیخته عربستان هستند تا به یک هدف مشترک برسند: محمدبن نایف وزیر کشور و مسئول امنیت داخلی است، و محمدبن سلمان وزیر دفاع و در نتیجه عملا فرمانده نیروی زمینی، هوایی و دریایی محسوب می شود. به طور سنتی، وزیر کشور و ارتش عربستان همکاری خوبی با هم ندارند. نیروی سوم در این میان گارد سلطنتی عربستان به فرماندهی متعب بن عبدالله است که آرزویش برای پادشاهی شش ماه پیش با درگذشت پدرش از بین رفت و در ماه آوریل زمانیکه پادشاه محمدبن سلمان را به عنوان معاون ولیعهد انتخاب کرد، کاملا نابود شد. متعب که متحد محمدبن نایف شمرده می شود، به نقش خود در گارد سلطنتی مشغل است و این در حالی است که گزارش هایی وجود دارد مبنی بر اینکه محمدبن سلمان می خواهد نیروهای اساسا قبیله ای را جذب نیروی زمینی سعودی کند و از این طریق حضور متعب زائد خواهد شد.
 
در چنین شرایطی علاوه بر مقابله با دشمنان داخلی و خارجی، حاکمان عربستان باید با یک مخمصه مالی نیز مقابله کند. قیمت نفت به حدود 50 دلار در هر بشکه رسیده وعربستان برنامه هایی را برای یک استقراض 27 میلیارد دلاری اعلام کرده است. هزینه های سنگین در یمن و توزیع 32 میلیارد دلار برای حفظ رضایت مردم در زمان روی کار آمدن شاه سلمان، به خزانه عربستان فشار جدی را وارد کرد.
 
چه کسی در حوزه اقتصادی، تصمیم گیرنده اصلی عربستان است؟ این شخص باید محمدبن سلمان 29 ساله در نقش رئیس شورای اقتصادی و توسعه عربستان باشد. و بار دیگر این مسئله به مشکلی که این پادشاهی با آن روبرو است، اشاره دارد: آنچه باید انجام شود با منابعی که در دسترس هستند، توازن ندارد.